KAFEIN METABOLIZMASI
Dünyada 63 tür bitkinin meyvelerinde, tohumlarida, kökenlerinde ve yapraklarinda dogal olarak bulunan bir bilesiktir. Kafeinin en bilinen kaynaklari kahve, çay, kolali içecekler ve çikolatadir. Kafein bagimlilik yapan, uyarici ve kisiye tetikte oldugu duygusunu veren maddedir. Kafein beyinde Dopamin gibi bazi sinir iletkenlerini arttirarak aliskanlik yapar. Besinlerle ve içeceklerle alindiktan kisa bir süre sonra, gastrointestinal sistemden hizli bir sekilde emilir, 15-120 dk. içinde de kanda en yüksek düzeye ulasir. Kafein karacigerde metabolize olur. Kafein içeren bir besin alindiginda , yarisi ancak 5-6 saat sonra vücuttan atilir.
Kafeinin düsük düzey (100 mg’dan az) ya da orta düzey (200-300 mg arasinda) alinmasi, keyif verme, enerjik hissetme, sosyalitenin artmasi gibi olumlu etkilere neden olurken; yüksek düzey (500 mg’dan fazla) alinmasi tedirginlik, huzursuzluk gibi olumsuz etkilere neden olmaktadir. Kafein tüketimi az olan kisilerde, düsük ya da orta düzeyde alinan kafein bile, benzer olumsuz etkiler olusturabilmektedir.
Kafeinin bellegi korudugu ve ögrenme hizini artirdigina iliskin bulgular çok açik degildir. Buna karsin yasli (>80 yas) kadinlarda, kafeinin alimi ile bellegin korunmasi arasinda olumlu bir iliskinin oldugu gösterilmistir.
Kafein ve Uykusuzluk
Vücuda alinan kafeinin metabolize olabilmesi için 4-7 saat gerekmektedir. Bu süre kafeinin vücuttan atilmasi için gerekli olan süredir. Kafein, uyku hormonu olarakta bilinen Melatonin hormonuna etki eden bir uyaricidir. Dolayisiyla ögleden sonra alinan kahve metabolizma süreleri göz önüne alindiginda gece uykunun kaçmasina ve derin uykununda engellenmesine sebep olabilir.
Kafein Tansiyon ve Kalp Saglina Etkisi
Kafein yüksek tansiyona sebep olmaz fakat kan basincini birkaç saatligine arttirabilir. Bu nedenle zaten yüksek tansiyonu olan bireylerin stres altindayken alacaklari kafeinin tansiyonlarini daha da yükselttigi ve inme riskini arittirdigi belirlenmistir.
Kahve çarpintiya, hizli, düzensiz kalp atisina sebep olabilmekte ve aritmisi ve kalp rahatsizligi olan bireylere sikinti olusturabilmektedir.
Kafein ve Kemik Sagligi
Kafein özellikle kalsiyum ve demir emilimini engeller ve diüretik etkisi sebebiyle kalsiyum depolanmasinda olumsuz etkiliyor. Orta düzeyde kafein aliminin kemik erimesine neden olmadigi arastirmalarda gösterilmistir. Ancak fazla kafein alimi kemik yogunlugunu olumsuz etkileyecegi söylenmektedir.
Kafein ve Spor
Kafein sporcularda, yag asidi mobilizasyonunu artttirarak kas glikojen depolarinin korunmasini saglar. Böylelikle dayanma gücüne katkida bulunur. Kafein ayni zamanda olasi kalsiyum transportunu kolaylastirici etkisi sebebiyle direkt kas kasilmalarinida etkilemektedir. Potansiyel ergojenik etkisinden ötürü kafein doping olarak kabul edilmistir.
Kafeinin enerji arttirici etkisi kg basina 3,3-6 mg alinmasi ile ortaya çikmaktadir. Ayrica kafeinin diüretik etkisi sporcular için olumsuz bir durumdur.